Veranderingen

Een gemeenschappelijke basis: in Nederland hadden we die vroeger: dat was voor 90% van de bevolking de joodse en de christelijke traditie. Veel normen en waarden deelden we met elkaar. Maar die tijd is voorbij. We zijn gedesoriënteerd. We hebben een nieuwe, gemeenschappelijke basis nodig. En die vinden we niet zómaar. Daar moeten we ons best voor doen. Want we zijn immers niet meer onder elkaar; het is niet meer ‘ons kent ons’. We zitten midden in een grote volksverhuizing in Europa. Grenzen vervagen, volkeren verplaatsen zich, landen verschuiven. De onzekerheid is voelbaar.

Het is een remix, een reshuffle. We weten niet waar we uit zullen komen of welke liedjes onze kleinkinderen zullen leren of welke taal ze zullen spreken. Hangt er vanaf wat voor vader of moeder ze hebben. En in welke traditie ze opgroeien. Het oude is voorbij, het nieuwe heeft nog geen gezicht. Politici spelen in op angsten onder de mensen. En wat zeggen wij zelf? Wat vinden wij? Wat voelen wij? Wat denken wij? Hoe gaan wij met deze nieuwe situatie om? Hoe vinden wijzelf ons plekje daarin?

Je kunt hard schreeuwen: dit wil ik niet – maar daar wordt de situatie niet anders van. Je kunt gaan samenklonteren met wie je vertrouwd zijn en anderen buiten de deur zien te houden; maar het zal ons niet lukken. Via vriendschap en liefde verandert ook ònze wereld. We zullen met elkaar een nieuwe weg moeten zoeken in een nieuwe situatie.

Daarom moeten we niet terugkijken naar wat vroeger was en wat we verloren of achter ons lieten. We moeten kijken naar de mogelijkheden voor een nieuwe, geheel andere toekomst. Alleen openheid voor de toekomst maakt de toekomst leefbaar. Angst en krampachtigheid blokkeren juist de toekomst. Of, zoals Jesaja zegt: Blijf niet staren op wat vroeger was, sta niet stil bij het verleden: Ik, zegt hij, ga iets nieuws beginnen; het is al begonnen, merk je het niet? (Jes. 43,18-19 en Jes. 65,17)