Concentratiekamp Mauthausen

-
Ybbs
Na onze vakantie in Hongarije gaan we via Wenen en het Donaudal richting Duitsland. We overnachten in Ybbs aan de Donau, een klein, dromerig stadje met religieuze muurschilderingen, oude poorten en een vriendelijke Gasthof. De stad heeft 5700 inwoners. Het centrum is in een kwartier makkelijk te bekijken. We eten ’s avonds in de Arkadenhof, een binnenplaats met bogen en nissen, waar tafeltjes staan. Heerlijk! Het ontbijt de volgende morgen is zoals altijd prima verzorgd, in het café aan de overkant. Daar is aan de achterkant een ontbijtzaal voor de gasten. We smeren ook een broodje voor onderweg en vertrekken op tijd.








Naar het kamp
Als we net onderweg zijn, wordt het bewolkt en dreigt het te gaan regenen. Op de kaart hebben we gezien dat we door Mauthausen komen. Omdat Ida nog nooit een concentratiekamp heeft gezien, besluiten we daar naartoe te gaan. We komen eerst door het dorp, met het station vlak aan de Donau. Hier kwamen ze dus aan. En de dorpbewoners zagen het. Als we het dorp uit zijn en de borden KZ-Gedenkstätte volgen, moeten we bij een steengroeve steil omhoog de berg op. Wanneer je boven aankomt, zie je een enorme, massieve fortificatie.



Een oord van verschrikking. Na een poosje vergeefs gewacht te hebben op een Engelstalige gids, sluiten we ons aan bij een Duitstalige rondleiding met middelbare scholieren. Een jongeman van een jaar of 22 vertelt het verhaal.








Rondleiding

Eerst bekijken we de klaagmuur, waar de nieuw binnengekomen mensen aan ringen in de muur naakt werden vastgeketend en daar een halve dag, een hele dag of drie dagen moesten staan. Een gevangen genomen Russische generaal en zijn officieren hebben daar dagen in de vrieskou gestaan, bij -20˚. Ze werden telkens met koud water overgoten tot ze doodgevroren waren.


In het kamp waren meestal zo’n 22.000 mensen aanwezig (Joden, zigeuners, homoseksuelen, communistische verzetsstrijders), die door 50-60 SS’ers werden gecommandeerd. In totaal zijn hier 400.000 mensen geweest, waarvan de helft vermoord is of omgekomen.

We bekijken een barak, waar 2000 mensen ondergebracht waren. Er staan stapelbedden; de originele zijn na de bevrijding verbrand wegens besmettingsgevaar. Ze hebben er nieuwe neergezet, die maar tweehoog zijn i.p.v. driehoog. Per stapelbed moesten negen mensen slapen, drie per laag. Onvoorstelbaar, zóveel mensen in een hok! En dan zal het buiten 35˚ zijn; hoe is het binnen dan, met zieken en stervenden?

Er is een voorruimte waar medegevangenen als Kapo’s (Kampfpolizei) de administratie bijhielden; die sliepen iets ruimer en kregen iets meer of beter te eten. Ook is er een gemeenschappelijke wasruimte.





Op de enorme appèlplaats werd elke morgen en elke avond geteld of iedereen er was.

De doden lagen elke dag in een hoek opgestapeld. Soms was de stapel bijna even hoog als de wachttoren. Die doden werden bij de levenden opgeteld en die som moest kloppen. Nu is de appèlplaats geasfalteerd. Destijds bestond die uit steenbrokken en schilfers, waaraan je je blote voeten openhaalde; elke dag moesten gevangenen met een zware granieten wals het plaveisel effenen. Als je in mekaar zakte, werd je afgemaakt.

Gevangenen
Dan steken we over naar de gevangencellen. Het is een gebouw met cellen aan weerszijden op de begane grond, plus een bewakerskantoor. De verhoren vonden plaats in de kelder.

Daar waren ook de galg, de hoek voor het nekschot, de operatietafel, de gaskamer en de verbrandingsoven. Op de granieten operatietafel (met afvoergoot en –putje voor het bloed) werden experimenten met gevangenen gedaan.















Wat gebeurt er als je er levend en bij bewustzijn organen uithaalt? Ook werden voeten en benen van mensen levend gedemonteerd en geanalyseerd: huid eraf, spieren en vlees wegsnijden, kijken hoe de botjes in de voet zitten. Narcosemiddelen waren er niet of kregen ze niet; alles ging zonder verdoving. Bij levenden werden nieren verwijderd, lever, alvleesklier. Die gingen in een stenen bak naast de tafel. Als de gevangene eraan bezweek, werd zij of hij in de crematieoven geschoven, die ernaast staat.

Mensen werden ook met zwepen afgeranseld; daaraan zaten weerhaakjes, die zich in je huid vastsloegen. Werd de zweep losgetrokken, dan nam die een groot deel van je huid mee.

Gaskamer
De nog originele gaskamer van 4x4 meter ziet eruit als een gemeenschappelijke douche. Er werden 100 mensen ingepropt; deed je er maar 80, dan konden er nog mensen omvallen.

Daarna werden de stalen deuren afgesloten en brak er paniek uit, als het gas begon te stromen, en er geen water kwam. Mensen trokken tegeltjes van de muur, op zoek naar een luchtrooster. Het Zyklon-B-gas geeft vreselijke verkrampingen en overal bloedingen uit ogen, oren, neus, mond, onderlichaam. De verkrampingen waren zo erg dat mensen zelf hun eigen armen braken door de spierspanning die ontstond. Wie dichtbij de gastoevoer stond, was in 4 minuten dood; stond je meer achterin, dan kon het 20 minuten duren.

Tenslotte moesten andere kampbewoners de gaskamers leeghalen en schoonmaken, wat een hels karwei was. Niet alleen vanwege de aanblik en de stank, maar ook omdat door die verkramping mensen helemaal in elkaar gehaakt waren. Soms was er 7 uur nodig om de gaskamer leeg te maken.

Later is het kamp nog wat uitgebreid. Daar werden nieuw aangeleverde mensen in qarantaine gehouden, zonder voorzieningen. Dat zijn nu twee begraaf- en gedenkplaatsen.















Voor de SS-officieren was er direct buiten de muren een restaurant, een sportveld, een zwembad en goede woongelegenheid.

Gedenktekens
In de loop der jaren zijn er door vele landen bij het kamp gedenktekens geplaatst. Dat van Tsjechië is zeer indrukwekkend en ook het Joodse.



Het Nederlandse gedenkteken bevat geen opschriften; alleen honderden namen. We hebben er drie uur doorgebracht en zijn daarna stilletjes weggereden….