Walburgis

Vanmorgen naar een prachtige viering geweest in de Walburgis, in het centrum van Arnhem. het was een meditatieve viering rond teksten van Bonhoeffer. Er was ook een goeie inleiding over het leven van Bonhoeffer; die zal ik later hieronder nog plaatsen. De sfeer was er een van schoonheid en verstilling, in de oudste kerk van Arnhem - heerlijk!

Dietrich Bonhoeffer

Dietrich Bonhoeffer wordt geboren op 4 februari 1906. In 1912 wordt zijn vader, Karl Bonhoeffer professor in Berlijn en verhuist de familie naar Berlijn. Heel zijn leven is Dietrich een Berlijner en wereldburger gebleven. Hij groeit op in een hoogburgerlijk, humanistisch, intellectueel en laagkerkelijk (Luthers) milieu.

Dietrich studeert theologie. Tijdens een vakantie in Rome (1924) ontdekt hij tijdens de Goede Week de betekenis van de universele Kerk, van de liturgie en van de biecht. Sindsdien heeft de ‘kerk’ hem niet meer losgelaten.

Tijdens zijn vicariaat in Barcelona (1928) leert hij de katholieke kerk nader kennen. En tijdens zijn studieverblijf in New York ontdekt hij de sociale kant van de kerk. Ook doet hij ervaring op met het (christelijk) samenleven van en met studenten en docenten. In zijn schrijven Akt und Sein legt hij de grondslag voor zijn latere gedachte: Jezus, de mens voor anderen.

Terug in Berlijn wordt hij docent aan de universiteit en studentenpastor aan de technische hogeschool. Ook trekt hij zich het lot aan van verwaarloosde jongeren in Berlijn. Het samenleven en samen bidden met theologiestudenten en katecheisanten zet hij, tijdens vrije weekeinden, voort.

Vanaf 1931 is Bonhoeffer actief in de oecumenische beweging, samen met de Engelse bisschop Bell en de Nederlandse predikant Visser ’t Hooft. In 1934 volgen zijn beroemde woorden: Wie op een christen schiet, schiet op Christus!

Als in 1933 Hitler aan de macht komt  doorziet Dietrich vanaf het eerste begin dat Hitler een verleider is en komt meteen op voor de Joden. Het redden van Joden door deze over de Zwitserse grens te smokkelen is hem tenslotte fataal geworden. In 1934 /35 is hij pastor in Londen en ontfermt hij zich over Duitse vluchtelingen (met name Joden) en bezoekt Anglicaanse kloosters. In 1935 wordt hij leider van een predikantenseminarie en broederhuis. Daar ontstaan zijn verzetsboeken Navolging en Gemeenschapsleven . Het gaat hem om concrete navolging van Jezus Christus zoals dit klinkt in de Bergrede.

Wanneer ook de Bekennende Kirche het laat af weten om op te komen voor de Joden en om te ontsnappen aan de militaire dienst, sluit Bonhoeffer zich in 1940 aan bij het actieve verzet tegen Hitler. De groep die hij vormt wordt ook steeds meer zijn ‘kerkelijk thuis’. Voor Bonhoeffer wordt De Heer van de Kerk steeds meer ook de Heer van de wereld. Op 5 april 1943 wordt hij gevangen genomen.

In de Tegel-gevangenis in Berlijn schrijft Dietrich Bonhoeffer zijn (later beroemd geworden) brieven aan zijn vriend Eberhard Bethge (Verzet en overgave).  In zijn ‘theologische brieven’ denkt hij na over Christus als Heer van de wereld en over de toekomst van de Kerk: De Kerk is pas kerk als zij er is voor anderen. Op uitdrukkelijk bevel van Hitler, wordt hij, na een nachtelijk schijnproces, op 9 april 1945 geëxecuteerd. Het is Hitler echter niet gelukt om Dietrich Bonhoeffer aan de vergetelheid prijs te geven.

Bonhoeffergenootschappen over de hele wereld bestuderen het gedachtengoed van Dietrich en dragen dit uit.