Ik antwoord, dus ik ben

-
Over luisterend leven

Deuteronomium 30,19-20

Kies dan het leven, opdat gij leeft, gij en uw nageslacht, door de HERE, uw God, lief te hebben, naar zijn stem te luisteren en Hem aan te hangen (NBG-vertaling).

Leven, zegt de bijbel telkens weer, is leven in antwoord, is luisterend leven. ‘Zie, hier ben ik' zeggen Abraham en Mozes als ze worden geroepen; hetzelfde zegt Maria, als de engel Gabriël haar aanspreekt.

De Franse filosoof Descartes heeft gezegd: `ik denk, dus ik ben' (cogito, ergo sum). Dat is absoluut een niet-bijbelse benadering; een benadering die voor elke samenleving een ràmp is. Heel anders heeft de Zwitserse denker Rosenstock Huessy het onder woorden gebracht. Al luisterend naar schrift en traditie concludeert hij: ‘Ik antwoord, dus ik ben' (respondeo, ergo sum). Iemand roept mij, spreekt mij aan, ziet mij aan, en ik geef daarop antwoord; dàt is leven, bijbels gesproken. Ik laat mij aanspreken door de ander. Ik sta open, ik ben bereid ruimte te maken in mijn bestaan voor iemand die op mij toekomt. Vluchtelingen, vreemden, kinderen, buren, vrienden.


Ik voel mij zeer verwant aan de mystiek – zie de gedichten hier op de site, van Annemarie Baum. Die hebben vaak te maken met God-in-ons, met het innerlijk vuur en het innerlijk licht. Maar wanneer het esoterisch wordt, haak ik af. Wanneer is dat? Of: waaraan ligt dat? Dan wordt het mij te vaag en te zweverig; dan ben je alleen nog met jezelf en je Godsbeleving bezig. Dan merk ik hóezeer ik juist de Bijbelse verhalen en tradities nodig heb. Want uit de Bijbel leer ik bijvoorbeeld dat de Eeuwige ook een Tegenover is, een stem die mij aanspreekt, een mens, die mij roept.

Hier liggen directe lijnen naar Immanuël Levinas, de Joodse denker uit Frankrijk. De ander die mij aanziet, doet een appèl op mij. Zijn/haar ogen kan ik ontwijken; dan negeer ik het appèl; maar dan lever ik ook ‘leven’ in. Leven is: de ontmoeting aandurven met de ander. Niet alleen de ander in jou of naast jou, maar juist ook die ander tegenóver jou.
-